Nowe Miasto (Wałbrzych)

---

Położenie i charakterystyka dzielnicy

Centralnym punktem dzielnicy jest ulica Józefa Piłsudskiego, która dawniej nosiła imię Karola Świerczewskiego. Ulica ta łączy się z ulicą 11 Listopada oraz placem Górnika, będącym granicą z dzielnicą Stary Zdrój. Na końcu wschodnim tej osi znajduje się plac Juliana Tuwima, będący jednocześnie węzłem komunikacyjnym dla ulicy Adama Mickiewicza oraz Aleją Wyzwolenia, co pozwala na sąsiedztwo z starym miastem.

Dzielnica ta jest malowniczo usytuowana na wzniesieniach, otoczona z każdej strony terenami zielonymi. Od północno-zachodniej strony rozciąga się park, im. Króla Jana III Sobieskiego, który został założony w 1907 roku i ma powierzchnię 32 hektarów. Na jego terenie znajduje się schronisko „Harcówka”, a w pozostałych częściach otaczają go ogrody działkowe oraz lasy. W parku można spotkać głazy narzutowe, które są pozostałością po zasięgu lodowca skandynawskiego.

U podnóża Niedźwiadków, które znajdują się nad Nowym Miastem, ulokowane jest Mauzoleum. Cała dzielnica wznosi się na wysokości około 430–480 m n.p.m. Geologiczne podłoże stanowią permskie porfiry, otoczone górnokarbońskimi piaskowcami, mułowcami oraz iłowcami, w których znajdują się pokłady węgla kamiennego. Ten surowiec był przez długi czas eksploatowany w pobliżu Nowego Miasta na terenie filara ochronnego.

Charakterystyka Nowego Miasta jest głównie mieszkalna, co oznacza, że w tej dzielnicy brak przemysłowych zakładów czy dużych firm. Warto jednak podkreślić rozwinięte zaplecze handlowo-usługowe oraz odpowiednią infrastrukturę. W dzielnicy znajdują się między innymi:

• komisariat policji,
• Szpital Ginekologiczno-Położniczy,
• przychodnia lekarska,
• szkoła podstawowa,
• gimnazjum,
• liceum,
• wyremontowana hala lekkoatletyczna z nieczynnym stadionem oraz teren, który kiedyś był największym kompleksem kąpielowym w Wałbrzychu.

Zgodnie z danymi Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu, na dzień 16 kwietnia 2014 roku, Nowe Miasto zamieszkuje około 9662 mieszkańców.

Historia

Nowe Miasto, które zaczęło swoją historię po 1880 roku, powstało na obszarze, który wcześniej należał do Starego Zdroju. Od samego początku rozwijało się jako prestiżowa dzielnica Wałbrzycha. Warto zaznaczyć, że już w 1794 roku na tym terenie funkcjonowała Kopalnia Węgla Kamiennego „Herman”, która zaprzestała działalności wokół 1930 roku. Dynamiczny rozwój tego obszaru skłonił władze miejskie do opracowania planów budowy nowej dzielnicy. Działo się to w kontekście zakupu w 1905 roku gruntów, które miały stać się fundamentem przyszłych zabudowań.

Do opracowania urbanistycznego planu Nowego Miasta (niem. Neustadt) zaproszono Josepha Stübbena, uznanego planistę z tamtego okresu w Niemczech. Intensywne prace budowlane rozpoczęły się w okolicy 1905 roku, a po zakończeniu I wojny światowej Nowe Miasto zostało włączone w granice Wałbrzycha. Bliska odległość do centrum miasta oraz atrakcyjne lokalizacje poza terenami przemysłowymi przyczyniły się do jego dalszego rozwoju. W okolicach 1925 roku wzniesiono tu największy kompleks sportowy w Wałbrzychu, z stadionem, który pomieścił około 30 tysięcy widzów. Służył on nie tylko jako obiekt sportowy, ale także stał się miejscem masowych zgromadzeń oraz demonstracji.

W Parku Sobieskiego wybudowano schronisko turystyczne, które zyskało uznanie dzięki pięknym widokom, które oferowało. Dodatkowo, atrakcją tej dzielnicy stało się Mauzoleum, które stanowiło ważne miejsce dla organizowanych w okresie hitlerowskim patriotycznych demonstracji. Mauzoleum zostało zbudowane ku pamięci zamordowanych pionierów ruchu narodowo-socjalistycznego oraz Ślązaków, którzy polegli w czasie I wojny światowej.

W trakcie II wojny światowej, w pobliżu ulicy Psie Pole, koło ówczesnej szkoły (dzisiaj komisariat policji, dawny Dom Opieki Społecznej z 1910 roku), istniał oboz jeniecki dla żołnierzy Armii Radzieckiej. Podczas wojny kopalnia „Herman” została przekształcona w dużą fortecę z rozległą siecią podziemnych korytarzy, która była pod kontrolą departamentu obrony cywilnej. Dziś dostrzega się to jako drugi tajemniczy obiekt w tej dzielnicy.

Po 1945 roku Nowe Miasto przez pewien czas nadal było reprezentacyjną częścią mieszkalną Wałbrzycha. Jednak w latach 60-tych zaczęło tracić ten status. Spowodowane to było przede wszystkim eksploatacją węgla przez KWK „Thorez”, co prowadziło do znacznych szkód górniczych, a także budową nowych osiedli, takich jak Piaskowa Góra, które zyskały miano sypialni miasta. W chwilach po wojnie, osiedle cieszyło się popularnością i nosiło nieoficjalną nazwę „Paryż” z uwagi na liczne osiedlenia reemigrantów francuskich.

Jednakże, z upływem czasu Nowe Miasto zaczęło podupadać. Proces ten przyspieszył po zakończeniu działalności górnictwa, co doprowadziło do zauważalnej dekapitalizacji starszej zabudowy oraz całkowitego upadku kompleksu sportowego, mimo podejmowanych prób jego reaktywacji. Na obrzeżach miasta, szczególnie w południowej jego części, rozwija się budownictwo jednorodzinne. Ostatnia istotna zmiana miała miejsce w 1989 roku, kiedy to erygowano przy ul. Asnyka parafię Matki Bożej Nieustającej Pomocy, co było szczególnie istotne, gdyż w tej okolicy wcześniej nie funkcjonował żaden kościół.

---

Oceń: Nowe Miasto (Wałbrzych)

---